Bezcenne starodruki dzięki pieniądzom Mszany trafiły do muzeum

Starodruki wydane zostały od XVII do XIX w, a pisane były po łacinie oraz w języku niemieckim. Obecnie księgozbiór powrócił do nas po konserwacji, dzięki której będziemy mogli zobaczyć niebawem zabytkowe księgi na ekspozycji w wodzisławskim Muzeum. Konserwacji starodruków podjęła się Katarzyna Kwaśniewicz, specjalistka od konserwacji papieru. Odnowione księgi należą do dziedzictwa ziemi wodzisławskiej.

Konserwacja

Książki znajdowały się w zróżnicowanym stanie zachowania, od stabilnego do bardzo złego. Były mocno zakurzone i zabrudzone, miały też widoczne ślady działalności mikroorganizmów oraz owadów. Skóry opraw ksiąg były mocno wysuszone, karty zakurzone z ubytkami. Starodruki miały również uszkodzenia mechaniczne obejmujące przede wszystkim oprawy z naderwanymi grzbietami. Jak widać, zbiór ten wymagał wielu zabiegów.

Po kolei księgi poddano dezynfekcji oraz oczyszczeniu z zabrudzeń powierzchniowych. Oprócz tego skóry opraw zostały natłuszczone, a odspojone fragmenty skór doklejone. Poza tym wstawiono wklejki, wzmocniono szycie, wyprasowano zagniecione karty. W księdze oprawionej w pergamin doklejono nowe płótno na grzebiecie. Dano nowe skórzane więzy na których zamontowano okładkę i dodatkowo wklejono wyklejkę z papieru czerpanego. Każda z ksiąg otrzymała odrębne opakowanie i zabezpieczona została w papier bezkwasowy.

Księgozbiór

Wśród zakonserwowanych zabytków są bezcenne, rzadkie starodruki, które wydano jeszcze pod koniec XVII w. Najstarsza księga pochodzi z 1685 r. i zawiera indeks dat oraz nazwisk występujących w Biblii.

Niewątpliwie cennymi księgami są ówczesne periodyki poświęcone Śląskowi, jakie wydawane zostały w czasach pruskich. Wśród pozyskanego księgozbioru jest siedem unikatowych pół roczników najstarszych śląskich czasopism: Streit’s schlesische provinzial Blätter, a informacje w nich zawarte dotyczą również naszych terenów.

Czasopisma wydawane były w latach 1785-1849 we Wrocławiu. Jego założycielami byli pruscy urzędnicy Karol Steit (1751-1826) i Fryderyk Zimmermann (1745-1815). Periodyk ukazywał się co miesiąc i zawierał około 100 stron. Były one zszyte i w ciągu roku ukazywały się dwa tomy. Miesięcznik należał w tym okresie do najważniejszych czasopism, które miały istotny wpływ na powstanie i zachowanie tożsamości kulturowej Śląska. Wiadomości zawarte w Provinzialblätter opierały się na informacjach przekazanych przez korespondentów mieszkających w różnych miejscowościach Śląska, których było w 1826 r. aż 63. Byli to księża, nauczyciele oraz urzędnicy. W czasopiśmie Provinzialblätter zawarta jest również niezwykle cenna relacja Petra Zippera poświęcona wielkiemu pożarowi miasta jaki wybuchł tu 12 czerwca 1822 r. Jest ona zatem cennym źródłem poznawczym.

Innym ważnym dla nas źródłem jest publikacja poświęcona życiu i czasom króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III (1770-1840). Jest to księga pamiątkowa, którą wydano w Gdańsku w 1841 r. W publikacji tej oprócz historycznych informacji czytelnik znajdzie liczne portrety osób z dworu króla oraz ministrów, autorów wielu reform mających również wpływ na życie Śląska będącego częścią Prus.

Cenną pozycją pod względem historycznym jest także publikacja W. Lazaliego, wydana we Frankfurcie w 1730 r., która poświęcona jest Geografii Austrii - historii Gotów.

Pozostała część księgozbioru ma charakter liturgiczny. Do nich zalicza się Historia religii Jezusa Chrystusa wydana w Hamburgu w 1809 r. przez hrabiego Fryderyka von Stolberga. W zbiorze są także różnego rodzaju niedzielne kazania z 1719 r., które ukazały się w Brunszwiku i Lipsku. Oddzielną pozycją jest również wybór edukacyjnych i humorystycznych kazań niedzielnych wydanych w Wiedniu w 1738 r., a także Moralne kazania na każdą niedzielę z 1739 r.

W jednej z ksiąg znalazły się również dwa dokumenty sporządzone w języku polskim i niemieckim zapewne przez księdza, który przygotowywał się do kazań.

Bardzo ciężko obecnie ustalić skąd zespół tych ksiąg znalazł się w prywatnym domu w Połomi. Należy wnioskować, że księgi te mogły być częścią biblioteczki należącej do księdza z parafii połomskiej, która być może została uratowana od zniszczenia w 1945 r. Jedną z poszlak może być wyraźna eksploatacja ksiąg liturgicznych, a zwłaszcza kazań. W jednej z nich znaleziony został rękopis z kazaniem. Jednak jest on anonimem bez daty sporządzony najprawdopodobniej jeszcze w XVIII w.

Wykaz zakupionych pozycji

1. Streit’s schlesische provinzial Blätter t.100, VII-XII, Wrocław, 1834 r.

2. Streit’s schlesische provinzial Blätter, t.88, VII-XII, Wrocław,1828 r.

3. Litterarische Beilage zu den Schlesischen Provinzionalblättern, 1809.

4. Streit’s schlesische provinzial Blätter, t.87, I-VI, Wrocław,1828 r.

5. Streit’s schlesische provinzial Blätter, t.73, I-VI, Wrocław,1821r.

6. Streit’s schlesische provinzial Blätter, t.76, VII-XII, Wrocław,1822 r.

7. Streit’s schlesische provinzial Blätter, Wrocław,1828 r.

8. Streit’s schlesische provinzial Blätter, t.86, VII-XII, Wrocław,1827 r.

9. Friedrich Wilhelm III. Sein Leben, sein Wirken und sein Zeit. Ein Errinnerungsbuch. (Fryderyk Wilhelm III. Jego życie, dzieło i czasy. Księga pamiątkowa (życiorys); Gdańsk,1841 r.

10. Dr Ingerslev C. F., Deutsch-lateinisches Schul-Wӧrterbuch von Dr C.F. Ingerslev (Niemiecko-łaciński szkolny słownik ), Brunszwik 1870 r.

11. Stolberg L. G., Gesischte der Religion Jesu Christi von Friedrich Leopold Grafen zu Stolberg ( Historia religii Jezusa Chrystusa), Hamburg, 1809 r.

12. Sylva Spiritualis Morum, oder Geistlicher Siiten-Wald (Niedzielne kazania), 1719 r.

13. Schram T., Auserlesene lehr-und geistreiche Sonntags-Predigten (Wybór edukacyjnych i humorystycznych niedzielnych kazań), Brunszwik i Lipsk, 1761 r.

14. Bourdaloue L., Auserlesene lehr-und geistreiche Sonntags-Predigten (Wybór edukacyjnych i humorystycznych niedzielnych kazań), Wiedeń, 1738 r.

15. Steffan A. Sittliche Predigen für Alle Sonntags des ganzen Jahrs. (Moralne kazania na każdą niedzielę), Augsburg 1739 r.

16. Vivien Michael R.P., Tertullianus Praedicans..., (Przykłady/ Przepowiednie z Tertuliana w porządku alfabetycznym), Tom I. 1729 r.

17. Luca F., Sacronum Bibliorum...., Johannis Martini Schӧnwetteri (Zestawienia [Dat, Nazwisk…itd.] z Biblii), 1685 r.

18. Lazii W., I.Chorographia Avstriae, II. Historia Gothica. (Geografia Austrii, Historia Gotów/ Germanów), Frankfurt & Lipsk 1730 r.