Jerzy Krząkała, nauczyciel z Ornontowic stworzył otwarty gwarowy słownik górniczy. To dosłownie kopalnia wiedzy o górnictwie, a zarazem możliwość poszerzenia swojej znajomości śląskiej godki. Twórca zaprasza jednocześnie do współpracy przy wzbogacaniu słownika o kolejne wyrażenia. - Byle nie wulgaryzmy, nie uważam tego za dziedzictwo kulturowe – mówi z uśmiechem.
Jerzy Krząkała jest nauczycielem przedmiotów górniczych w Zespole Szkół Ponadpodstawowych w Ornontowicach w woj. śląskim. Górnictwo jest mu bliskie. Pochodzi z rodziny o tradycjach gwareckich. Wpadł na pomysł, żeby zebrać wszystkie słówka górnicze, które pojawiały się w rozmowach w domu, wśród bliskich, znajomych. Wszystko po to, aby ocalić górniczy słownik od zapomnienia. Jerzy Krząkała twierdzi, że to taki sam element kopalnianego dziedzictwa, jak nieczynne szyby, muzea górnicze czy obchody barbórkowe.
- Materialne ślady górnictwa poznajemy zwiedzając zabytkowe kopalnie, sztolnie czy muzea górnictwa. Górnictwo to jednak przede wszystkim ludzie - dawni gwarkowie a obecni górnicy. Oprócz wytworów materialnych stworzyli oni swoistą tradycję i kulturę górniczą a jej elementem jest język górniczy, którym górnicy posługują się w pracy i poza nią – mówi Jerzy Krząkała.
Wyjaśnia, że język górniczy nie jest jednolity, ani skodyfikowany. Cechuje się dużą zmiennością.
- Istnieją terminy jednolite i powszechne używane w większości kopalń, których używa się w literaturze fachowej. Inne występują w mowie potocznej w określonym rejonie, jeszcze inne mogą dotyczyć pojedynczej kopalni. Jedne słowa znikają i są zapominane inne się pojawiają. Pochodzenie terminów języka górniczego jest bardzo zróżnicowane. Wynika to ze specyficznych warunków pracy, położenia ziemi śląskiej, jej złożonej historii, występowania wielu nie stosowanych gdzie indziej technik i technologii. Dlatego uważam, że tak, jak staramy się zachować materialne dowody historii górnictwa, powinniśmy ocalić od zapomnienia również jak najwięcej dowodów niematerialnych w postaci języka górniczego – mówi Jerzy Krząkała.
Aktualnie zbiór zawiera 194 słowa i zwroty. Część z nich jest powszechnie stosowanych, jak „fedrować”, „szola”, „urobek”, „hołda”, „stempel”. Ale są i takie, jak „manszaft”, „lajtong”, „augenmas” czy „kuperka”, „hupcug”które znane są osobom w temacie.
W słowniku nie są ujęte słowa niecenzuralne, których górnicy powszechnie używają. - Nie uważam tego za dziedzictwo kulturowe – mówi autor słownika. Jedynym mocniejszym zwrotem jest „babsko rzyć”, który akurat nie ma nic wspólnego z częścią ciała. Tak nazywana jest hercówa, czyli łopata górnicza.
Nauczyciel wspomina, że pierwszą wersję opracował szybko a następnie uzupełniał słownik o kolejne poznane terminy.
- Niestety nie było ich za dużo. Dlatego zaproponowałem charakter otwarty słownika licząc na to że będą przesyłane inne słówka stosowane w jakichś kopalniach – mówi Jerzy Krząkała.
Pisać można na adres [email protected]. Auto prosi, aby wraz ze słowem zamieścić wyjaśnienie oraz miejsce pochodzenia.
Jerzy Krząkała nie publikował słownika poza stroną internetową szkoły. Ale zgodził się upowszechnić swoje dzieło za pośrednictwem ŚląskiegoBiznesu.pl. Słownik podzielony alfabetycznie znajdziecie w dołączonej galerii zdjęć.
Zamieszczone komentarze są prywatnymi opiniami Użytkowników portalu. Redakcja portalu tuWodzislaw.pl nie ponosi odpowiedzialności za ich treść.
Uczeń „Budowlanki” najlepszy na Olimpiadzie Wiedzy i Umiejętności Budowlanych
5066Urodzinowa niespodzianka dla Bartka. Policjanci spełnili jego marzenie!
3593Taniec: Miraż i DanceCap przywożą medale z mistrzostw w Pawłowicach
2183"Okrakiem przez wiek. Strzępy pamięci". Spotkanie z dr Józefem Musiołem
1801Kolejna edycja Festiwalu "ŚpiewaMY". Znów było wyjątkowo!
1730Urodzinowa niespodzianka dla Bartka. Policjanci spełnili jego marzenie!
+13 / -9Godów: Waldemar Paszylka przeszedł na emeryturę. To wieloletni dyrektor szkół w gminie
+1 / -0Kolejna edycja Festiwalu "ŚpiewaMY". Znów było wyjątkowo!
+0 / -1Uczeń „Budowlanki” najlepszy na Olimpiadzie Wiedzy i Umiejętności Budowlanych
+9 / -10"Okrakiem przez wiek. Strzępy pamięci". Spotkanie z dr Józefem Musiołem
+0 / -1Kolejna edycja Festiwalu "ŚpiewaMY". Znów było wyjątkowo!
0Urodzinowa niespodzianka dla Bartka. Policjanci spełnili jego marzenie!
0Uczeń „Budowlanki” najlepszy na Olimpiadzie Wiedzy i Umiejętności Budowlanych
0Taniec: Miraż i DanceCap przywożą medale z mistrzostw w Pawłowicach
0"Okrakiem przez wiek. Strzępy pamięci". Spotkanie z dr Józefem Musiołem
0Byłeś świadkiem wypadku? W Twojej okolicy dzieje sie coś ciekawego? Chcesz opublikować recenzję z imprezy kulturalnej? Wciel się w rolę reportera tuWodzislaw.pl i napisz nam o tym!
Wyślij alert