"Możesz i Ty": w powiecie wodzisławskim potrzeba rodzin zastępczych

Zapotrzebowanie niestety jest ogromne, a liczba dzieci potrzebujących rodziny zastępczej stale rośnie. Niestety, nie rośnie liczba rodzin zastępczych, które mogłyby przygarnąć najmłodszych. Mimo że przepisy regulują określoną liczbę dzieci w rodzinach zastępczych zawodowych, w powiecie wodzisławskim przepisy są regulowane na bieżąco. Niektóre rodziny zastępcze mają pod swoją opieką nawet 10 dzieci.

W związku z tak dużym zapotrzebowaniem na rodziny zastępcze w naszym regionie w powiecie wodzisławskim trwa kampania "Możesz i Ty". Urzędnicy, pracownicy socjalni oraz zawodowe rodziny zastępcze mają nadzieję, że kampania wpłynie na pozytywne rozwój i zwiększy się liczba rodzin zastępczych w powiecie.

Zbliża się okres świąteczny. Może to dobry czas, by otworzyć nasze serca i zdecydować się na zostanie rodziną zastępczą. Osoby, które myślały o tym w przeszłości, ale jeszcze nie są zdecydowane, mogą zaczęrpnąć informację z tego artykułu. W środę (11 grudnia) w Starostwie Powiatowym odbyła się konferencja o kampanii "Możesz i Ty" ze specjalnym udziałem małżeństwa, które zajmuje się pogotowiem rodzinnym.

"Rodziny zastępcze to prawdziwi bohaterowie"

My od pewnego czasu staramy się prowadzić kampanię powiatu w temacie i na rzecz tego rodzicielstwa zastępczego. Potrzeby w tym temacie są ogromne, i z roku na rok coraz większe. Niestety tych rodzin czy tych chętnych, którzy mogliby tworzyć te rodziny zastępcze nie jest za wiele. Każda rodzina dla nas jest na wagę złota. Każda rodzina jest potrzebna tym najbardziej potrzebującym młodym ludziom, dzieciom, którzy z różnych powodów są pozbawieni albo nie mogą mieć tej biologicznej rodziny. Potrzeby rosną z miesiąca na miesiąc, z roku na rok. Są miesiące w miarę spokojne, ale są takie, że naprawdę nie wiemy gdzie i w jaki sposób te dzieci zagospodarować i jak się nimi zaopiekować, bo już nie ma kim. Jesteśmy w stanie praktycznie przeszkolić i uruchomić każdą ilość osób, które chciałyby funkcjonować jako rodziny zastępcze. Na dzień dzisiejszy zainteresowanie jest nie za duże. Z różnych względów. Dla nas te rodziny zastępcze, głównie te zawodowe to tacy prawdziwi bohaterowie, którzy potrafią pokazać i potrafią oddać serce dla tych najbardziej potrzebujących młodych ludzi - powiedział na spotkaniu starosta wodzisławski, Leszek Bizoń.

Kampania "Możesz i Ty" to przede wszystkim próba dotarcia do ludzi z informacją o potrzebie rodzin zastępczych w regionie. To kampania, która pojawia się w powiatowych mediach, na autobusach czy też w innych miejscach w powiecie wodzisławskim. Wodzisławki PCPR, który jest odpowiedzialny za rodziny zastępcze aplikuje również o środki unijne, które będą mogły zostać wykorzystane na projekt "Rodzina w Centrum".

Elementem, który jeszcze teraz się dzieje, to mamy już projekt w zasadzie złożony. W lipcu został złożony o środki unijne. Chodzi o projekt, który się nazywa Rodzina w Centrum, kwota dosyć pokaźna, 2 mln 414 tys. zł na okres 4 lat. Przeszliśmy już do tej fazy negocjacyjnej, czyli formalnie przeszliśmy aplikacje, a teraz są negocjacje co do poszczególnych działań, które mamy wykonywać. Projekt ma objąć 24 osoby z rodzin zastępczych, 72 dzieci i 20 osób, które są wychowankami rodzin zastępczych. I to co będzie teraz w najbliższym czasie, czyli na najbliższej sesji 19 grudnia, będzie przyjęcie powiatowego programu rozwoju pieczy zastępczej na lata 2025-2027. To jest dokument, który pokazuje kierunki rozwoju pieczy zastępczej. A oprócz tego to co chcemy rozwijać, nie wiem czy nam się uda akurat ten program zrealizować w ciągu dwóch lat, bo to zależy właśnie od mieszkańców. No i tych potrzeb mamy za dużo, tych dzieci mamy w tej chwili tyle, że są oczekujące nawet na to, żeby do takiej rodziny zastępczej być przydzielone. To jest właśnie ta tragedia i ja to oceniam troszeczkę, że to jest kryzys, który mamy w tej chwili - powiedział Arkadiusz Skowron, członek zarządu Powiatu Wodzisławskiego.

W ramach kampanii powstał także program Rączka Gotuje z udziałem rodziny zastępczej z powiatu wodzisławskiego. Jego emisja odbędzie się w sobotę (21 grudnia). 

Potrzeby są ogromne, liczby szokują

O skali potrzeb rodzin zastępczych na spotkaniu powiedziała Aleksandra Witoszek, dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Wodzisławiu Śląskim. Brakuje miejsc dla dzieci, które potrzebują wsparcia rodziny zastępczej. Liczba dzieci, które powinny trafić do rodziny zastępczej stale rośnie. Przeciwnie jest jeśli chodzi o liczbę rodzin zastępczych.

W powiecie wodzisławskim jest aktualnie 185 rodzin zastępczych. Jeśli chodzi o ich podział to prezentuje się on następująco:

• spokrewnione - 121
• niezawodowe - 42
• zawodowe - 12
• pogotowia rodzinne - 2
• specjalistyczne - 2
• rodzinne domy dziecka - 6

Aktualnie liczba dzieci w rodzinach zastępczych to 355. Jeszcze w 2021 roku było ich 282. W ciągu trzech lat przybyło 73 dzieci. Dzieci znajdują się w rodzinach zastępczych:

• spokrewnionych - 168
• niezawodowych - 63
• zawodowych - 45
• pogotowia rodzinne - 21
• specjalistycznych - 5
• rodzinnych domach dziecka - 53

W ciągu trzech lat (od 2021 roku) liczba dzieci w pogotowiach rodzinnych wzrosła o 9, natomiast w rodzinnych domach dziecka aż o 36.

Dlaczego dzieci trafiają do rodzin zastępczych?

Mimo panującego przekonania, że czasem dzieci są odbierane rodzicom za nic, to jest to jednak powielany mit i nieprawda. Kwestia odebrania dziecka to zazwyczaj sprawa nawet kilku lat, a do rodzin zastępczych na terenie powiatu wodzisławskiego trafiają dzieci, które dopiero co się urodziły. 

Jakie są więc przyczyny tego, że dzieci trafiają do rodzin zastępczych?

Najwięcej dzieci trafia do rodzin zastępczych z uwagi na bezradność rodziców w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, aktualnie aż 200 jest takich dzieci w rodzinach zastępczych. Kolejnym powodem jest uzależnienie rodziców, to aż 82 dzieci. Dopiero w dalszej kolejności jest sieroctwo (6), półsieroctwo (30), przemoc (9) oraz inne powody (14).

Często pada takie pytanie, a co się takiego dzieje, jakie sytuacje mają miejsce, że te dzieci trafiają do pieczy zastępczej? Pamiętam taki czas, kiedy sieroctwo było na pierwszym miejscu. To była główna z przyczyn umieszczania dzieci w pieczy zastępczej. Na dzisiaj taką przyczyną najczęściej występującą jest bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Tam mamy 200 takich przypadków w stosunku do roku 2021, gdzie ich było 133. I drugim taką przyczyną umieszczania to jest niestety uzależnienie rodziców biologicznych, obojga bądź jednego z rodziców, uzależnienie od alkoholu bądź środków psychoaktywnych. Czyli to też jest mit, mowa o tym, że ktoś w Polsce zabiera dzieci z powodu biedy. Biedy, sieroctwa, ubóstwa - wcześniej były takie sformułowania, więc mówię, jeżeli teraz pada takie pytanie, to popatrzcie Państwo, to jest naprawdę niewielka skala w porównaniu do takiej po prostu bezradności życiowej, opiekuńczo-wychowawczej w stosunku do tych dzieci. Dzieci można urodzić, ale ciężko wychować. To prawda, to jest trud - powiedziała na spotkaniu Aleksandra Witoszek, dyrektor PCPR w Wodzisławiu Śląskim.

"Zastępczy-Niezastąpieni"

W powiecie wodzisławskim funkcjonuje program o wymownej nazwie "Zastępczy-Niezastąpieni" polegający na szkoleniu przyszłych rodzin zastępczych.  Szkolenia prowadzą uprawnieni trenerzy programu, czyli pracownicy organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. Szkolenie według Programu jest integralną częścią pełnej procedury przygotowania kandydatów do sprawowania pieczy zastępczej.

Rodziny zastępcze z powiatu wodzisławskiego mogą liczyć na ciągłe wsparcie PCPR-u w Wodzisławiu Śląskim. Jak podkreśla dyrektor placówki, rodziny nie są pozostawione same sobie, ale mają zapewnioną pomoc w aspekcie pieczy zastępczej. Pomocy i wsparcia nie trzeba szukać w Polsce. Te osoby, które mogą pomóc, są w Wodzisławiu.

My od kilku lat opracowujemy własny program, mamy kadrę, która szkoli, to są nasi pracownicy powiatowego centrum i w tym roku po raz kolejny opracowaliśmy program. Został on zatwierdzony przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na okres pięciu lat. Program pod nazwą Zastępczy-Niezastąpieni. Bardzo ważna i wymowna dla nas nazwa. Wiele wskazuje, jest dla nas takim dużym drogowskazem do pracy dla nas pracowników. Więc już w tym roku podjęliśmy trud przeszkolenia kandydatów na rodziny zastępcze. Pierwszą edycję przeszkoliliśmy w ramach poprzedniego programu, który jeszcze obowiązywał. Przeszkoliliśmy wówczas cztery osoby, a w drugiej edycji, którą skończyliśmy, szkolenie zakończyliśmy w listopadzie. Już według nowego programu przeszkolonych zostało osiem osób. Co oznacza posiadanie takiego programu? Dla kandydatów z tego powiatu oznacza to bardzo prostą rzecz. Że ludzie, którzy są pod udzieleniem wsparcia, pomocy, porady, odpowiedzi na pytania, nie są gdzieś w Polsce, nie trzeba do nich dzwonić, szukać, można przyjść i są na miejscu. Część powiatów to zadanie realizuje właśnie przez stowarzyszenia, organizacje, które oferują szkolenie kandydatów. My stoimy na stanowisku, że jest to dla nas bardzo wartościowe do pracy z rodzinami. My te rodziny już poznajemy w trakcie szkolenia. Drugą wartością dodaną takiego szkolenia jest jest możliwość, aby ci kandydaci poznali tak naprawdę pracę rodziny zastępczej od środka. Czyli mają możliwość odwiedzenia na przykład takiego pogotowia i mogą z nimi być, tam jest wskazana liczba godzin, odbycie takiej praktyki, czyli poznają to od podszewki tak naprawdę - mówi Aleksandra Witoszek.

Specjalnym gościem konferencji byli państwo Banasik, którzy od lat pełnią rolę pogotowia rodzinnego.

Co znaczy pogotowie? Pogotowie, jak sama nazwa wskazuje na to, u nas są przypadki z pierwszej ręki. Do nas przychodzą dzieci z interwencji, my je diagnozujemy, leczymy, jeździmy po lekarzach, a następnie od nas odchodzą do rodzin długoterminowych. Czyli jeszcze taka głębsza funkcja, chyba trochę więcej jest tych zadań i obowiązków. Jest zdecydowanie więcej, jest też, co przeraża nas bardzo, bardzo dużo dzieci - mówią państwo Banasik.

Państwo Banasik mówili o tym, że bycie rodziną zastępczą to nie praca, ale misja. Ich zadaniem jest przede wszystkim pomoc młodym ludziom na bardzo wczesnym etapie swojego życia. To oni się nimi zajmują 24 godziny na dobę. Traktują ich jak swoje dzieci, ale co ważne są dla nich "wujkiem" i "ciocią". 

Do historii państwa Banasik i ich pracy jako pogotowie rodzinne wrócimy w specjalnym materiale w święta Bożego Narodzenia.

Są pewnie wśród nas osoby, które myślały o zostaniu rodziną zastępczą. Jeżeli tak, to dobrze się składa, ponieważ oprócz informacji wyżej podanych rozmawialiśmy z Aleksandrą Witoszek, dyrektor PCPR o "technicznych" aspektach zostania rodziną zastępczą. Trzeba przypomnieć, że rodziny zastępcze mogą liczyć na wsparcie PCPR.

Potrzeby są ogromne, dlatego szczególnie teraz, w okresie świątecznym warto zastanowić się nad możliwością zostania rodziną zastępczą. Jak powiedziała na konferencji rodzina Banasik, otwórzmy nasze serca.

Red: Kto może zostać rodziną zastępczą? Czy musi to być małżeństwo? Czy może to być para, czy osoba która jest samotna?

Aleksandra Witoszek: Wbrew powszechnej opinii rodziną zastępczą może zostać nie tylko małżeństwo, ale także para żyjąca w związku nieformalnym oraz osoba bez partnera życiowego. Zgłosić się może każdy, ale musi to być przemyślana decyzja. Żeby zostać rodziną zastępczą należy również spełnić odpowiednie warunki. Należy dawać rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej, przez co można rozumieć, że nasze cechy osobiste, cechy charakteru, nasze zachowania, a także związane z nami zdarzenia i okoliczności gwarantują prawidłową opiekę nad dzieckiem. W sytuacji, gdy jest się rodzicem należy mieć pełnię władzy rodzicielskiej, w którą na przestrzeni czasu nie ingerował sąd. Wypełniać obowiązek alimentacyjny (jeżeli nas dotyczy). Mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Posiadać zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia oraz opinię psychologiczną dotyczącą predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Przebywać na terytorium Polski, w przypadku cudzoziemców ten pobyt powinien być legalny. Mieć odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe, by zaspokoić indywidualne potrzeby dziecka. Nie być wskazanym w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. Nie być skazanym prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo (dotyczy rodzin zastępczych niezawodowych lub zawodowych oraz prowadzących rodzinny dom dziecka). Mieć stałe źródło dochodów (dotyczy rodzin zastępczych niezawodowych).

Red: Czy są jakieś wymogi odnośnie zarobków rodziny, która chce być rodziną zastępczą?

Aleksandra Witoszek: Jeden z zapisów w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej mówi o tym, że w przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodów. Nie jest w ustawie doprecyzowana wysokość dochodu.

Red: Jakie warunki lokatorskie musi posiadać rodzina zastępcza? Czy są jakieś określone metraże domów lub mieszkań, w których zamieszkuje rodzina zastępcza?

AW: Ustawa mówi o tym, że rodzina zastępcza ma zapewnić dziecku odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające zaspokajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym: rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego, właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań, wypoczynku i organizacji czasu wolnego. Należy uznać, że kryterium „odpowiednich warunków bytowych” jest kryterium oceny, które nie zostało ściśle sprecyzowane. Oceny jego spełniania dokonuje organizator pieczy zastępczej. Nie ma określonego metrażu. Natomiast można wskazać, że mieszkanie lub dom powinny być bezpieczne i spełniać podstawowe standardy higieny. Każde dziecko musi mieć własne miejsce do spania i odpowiednią przestrzeń do nauki i zabawy. Ważne jest, aby warunki mieszkalne były dostosowane do ewentualnych specjalnych potrzeb dziecka. Środowisko mieszkaniowe powinno być sprzyjające dla rozwoju i wychowania dziecka.

Red: Jak wygląda finansowanie rodzin zastępczych. Chodzi mi o to, czy mają one wsparcie jeśli chodzi o bieżące potrzeby dzieci, takie jak jedzenie, lekarstwa, wizyty u specjalistów? Czy jest to stała kwota wsparcia dla rodziny? Jest to określone "wypłatą na jedno dziecko"? Czy np. w przypadku nagłego wydatku jest możliwe wsparcie czy to już pozostaje w gestii rodziny?

AW: Rodziny zastępcze mogą liczyć na wsparcie finansowe, które obejmuje m.in.:

Świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka, nie niższe niż kwota:

• 1002,00zł miesięcznie - w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej spokrewnionej;
• 1517,00zł miesięcznie - w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej.
• Dodatek nie niższy niż 306,00 zł miesięcznie na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
• Dodatek nie niższy niż 306,00zł miesięcznie na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2022r. o wpieraniu i resocjalizacji nieletnich.
• Świadczenie wychowawcze w wysokości 800,00 zł miesięcznie na każde umieszczone dziecko w wieku do ukończenia 18 roku życia, wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
• Świadczenie Dobry Start na dziecko w kwocie 300,00zł. jednorazowo, w związku z rozpoczęciem roku szkolnego na każde umieszczone dziecko w wieku do ukończenia przez dziecko lub osobę uczącą się do 20 roku życia lub dziecko lub osobę uczącą się 24 roku życia - w przypadku dzieci lub osób uczących się legitymujących się orzeczeniem o niepełnosprawności, wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Rodzinie zastępczej starosta może również przyznać:

• Dofinansowanie do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka.
• Świadczenie na pokrycie:
  - niezbędnych kosztów związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka –jednorazowo,
  - kosztów związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki - jednorazowo lub okresowo.

Red: Ile trwa proces zostania rodziną zastępczą? Jakie są etapy?

AW: Ubieganie się o kwalifikację na opiekuna zastępczego uwarunkowane jest spełnieniem wymogów ustawowych oraz ukończeniem specjalnie przygotowanego szkolenia. Osoby, które chcą zostać rodzicami zastępczymi muszą przejść procedurę kwalifikacyjną, która obejmuje kilka etapów. Pierwszym krokiem jest rozmowa informacyjna przeprowadzona przez pracownika Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Wodzisławiu Śląskim. Następnie należy złożyć wymagane dokumenty, a później w miejscu zamieszkania kandydatów na rodziców zastępczych zbierane są informacje i przeprowadzana jest analiza sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej. Kandydaci muszą przejść badanie predyspozycji i motywacji do sprawowania funkcji rodziców zastępczych po uzyskaniu wstępnej pozytywnej kwalifikacji. Są to konsultacje psychologiczne i badania testowe, których przeprowadzenie zapewnia organizator pieczy zastępczej. Ostatnim krokiem jest szkolenie kandydatów na rodzinę zastępczą. Podczas całej procedury, w trakcie szkolenia oraz podczas pełnienia funkcji rodziny zastępczej, ze strony pracowników Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Wodzisławiu Śląskim jest zapewniona ciągła fachowa opieka i wsparcie. Proces kwalifikacji na rodzinę zastępczą trwa około 3 miesięcy.